दिवाकर पोख्रेल
देउखुरी, कात्र्तिक ८ गते : दाङको लमही नगरपालिका वडा नं ५ लमही निवासी केशवराज खनाल दशै तिहार लगायतका चाडपर्व मनाउने आफ्नो जन्मस्थान अर्घाखाँची जानुहुन्छ । उहाँ दाङ बसाइसरी आएको २० बर्ष भइसक्यो तर उहाँलाई जन्मठाउँ नपुगी पर्व आए जस्तै लाग्दैन ।
उहाँ भन्नुहुन्छ,‘पहाडमा अहिलेपनि पूराना संस्कृति जस्तातस्तै जिवीत छन्, तराईमा आयतित संस्कृतिको प्रभाव रोक्न सकिएको छैन, सुविधा खोज्न तराई चाडपर्व पहाड जस्तै भएको छ ।’
यस्तै प्युठानको मल्लरानी गाउँपालिका वडा नं ३ चौरपानीबाट दाङको लमहीमा बसाइसरी आउनु भएका तिर्थ पोख्रेलको अनुभुति पनि खनालको भन्दा फरक छैन । यसवर्ष गोजाग्रत पूर्णिमा मेला हेर्नको लागि जन्मस्थान प्युठान जाने धोको उहाँको पूरा हुन सकेन ।
अविरल बर्षाले सडक अवरुद्ध भएपछि उहाँको दशै लमहीमा भयो तिहारमा पहाडै जाने योजना उहाँको छ । सुविधाको हिसावले तराई उपयुक्त भएपनि चाडपर्वको समयमा आफुलाई पहाडै रमाइलो लाग्ने गरेको उहाँ बताउनुहुन्छ । उहाँ भन्नुहुन्छ, ‘तराईमा धेरै ठाउँबाट बसाइसरी आएका छौ, पहाडमा पूस्तौँ देखि आत्मीयता गाँसिएको हुन्छ, यही आत्मियता, पहाडी सौन्दर्य र संस्कृतिले चाडपर्वमा लोभ्याउँछ ।’
खनाल र पोख्रेल मात्रै होइन चाडपर्वको समयमा पहाडी क्षेत्रमा घुमफिर र रमाइलोको लागि मानिसहरु चाडपर्व नै कुर्ने गरेको पाइन्छ । चाडपर्वमा विदा हुने भएकाले कर्मचारी, विद्यार्थी लगायतलाई काममा हुने हरुलाई पनि सहज हुने गरेको छ । पहाडी क्षेत्रमा आधारभुत सेवा सुविधा नभएपछि तराई झरेकाहरुले यातायातको पहुँच बढेपछि जन्मस्थान पहाडी क्षेत्र रमाइलोको लागि रोज्ने गरेका हुन् । प्युठान जिल्लाबाट ४० बर्ष अघि बसाइसरी दाङ झर्नुभएका किसन भुसालले पहाडी संस्कृतिबाट आफु प्रभावित भएको बताउनहुन्छ । उहाँ भन्नुहुन्छ,‘सकेसम्म यही तराईमै पहाडी संस्कृति अनुसारको दशैमा सराएँ नाच, तिहारमा दिउसी भैलो खेलौ भन्ने भएपनि बाजागाजा लगायतको समस्याले पहाडकै झल्को मेटिदैन ।
तराईका स्थानिय पालिकाले पनि चाडपर्वलाई परम्परागत संस्कृति अनुकलको बनाउने प्रयास भने गरेका छन् । विशेषगरी दाङ देउखुरीको हकमा थारु समुदायको संस्कृति संरक्षणमा जुटेका स्थानीय सरकाले संगै अन्य समुदायसंग जोडिएका संस्कृति संरक्षणमा चासो दिन थालेका हुन् । राप्ती गाउँपालिका अध्यक्ष प्रकाश विष्टले चाडपर्वमा आफ्नै क्षेत्रमा संस्कृति संरक्षण हुनेगरी रमाइलो गर्न सुझाव दिनहुन्छ । उहाँ भन्नुहुन्छ, ‘हामी पञ्चेबाजा, मारुनी नाच लगायतको संँस्कृति जगाउने खालको काम गरेका छौ, हाम्रो संस्कृतिले पहाड फर्कने होइन तराई रोक्न थप मद्दत गर्नेछ ।’ पहाडी क्षेत्र छोडी बसाइ सर्नेको संख्या बढ्दो क्रममा भएपनि चाडपर्व आसपासमा पहाडी क्षेत्रका गाउँ भरीभराउ हुने गर्दछन् ।
दाङको लमही नगरपालिका सामाजिक सुरक्षा तथा पञ्जिकरण शाखाका प्रमुख आशिष चौधरीका अनुसार गत आर्थिक बर्ष २०७८÷०७९ एकहजार एकसय ३५ जना लमहीमा बसाइसरी आएका छन् । चालु आर्थिक बर्षको असोज महिना सम्म तीनसय ७७ जना विभिन्न जिल्लाबाट लमहीमा बसाइसरी आएका छन् ।
