दिवाकर पोख्रेल
असोज ८,२०७९ दाङ : योजना बनेको लामो समय सम्म पनि दाङको लमही बजार व्यवीसथत बन्न सकेको छैन । लमहीलाई व्यवस्थित बनाउनको लागि लमही नगर विकास, स्थानीय सरकारले विभिन्न योजना बनाएपनि योजना अनुसारका काम नहुँदा ब्यवस्थित सहरको परिकल्पनाले सार्थकता पाउन सकेको छैन । लमहीको समग्र विकासको लागि पूर्व प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईले जग्गाको पूर्वसंरचना योजना (प्रि स्टक्चर प्लान ) बनाउनुभएको हो ।
२०४५ सालमा तत्कालिन भौतिक योजना मन्त्रालयले पूर्व प्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराई आवद्ध रहेको कन्सल्टेन्सी लाई जिम्मा लगाएपछि लमहीको नक्साङकनको जिम्मा उहाँले पाउनु भएको थियो । झन्डै एक महिनाको समय लगाएर लमहीको समग्र विकास गर्नको लागि योजना वनाउनु भएको छ । उहाँले लमहीको व्यवस्थित विकासको बाधकको रुपमा अवैज्ञानिक र प्रतिगामी भूस्वामित्वको रुपमा गुठीको जग्गा रहेको उल्लेख गर्नुभएको थियो । उहाँको सुझावमा लमहीको विकासयोग्य जमिन दुइवटा धार्मिक गुठीको अधिनमा रहेकोले नीजि क्षेत्रलाई लगानी गर्न उत्साहित नगराएको उल्लेख छ । डा. भट्टराईले लमहीको समग्र विकासको लागि स्वर्गद्धारी आश्रम,रतननाथ गुठी र बनको जग्गालाई नगरविकासले अधिग्रहण गर्न आवश्यक रहेको औल्याउनु भएको थियो । साथै उहाँले जग्गाको बर्गिकरण गरि व्यवसायिक रुपमा बिक्री बितरण गरेर बजार विस्तार गर्दै नीजी क्षेत्रलाई लगानीमैत्री बाताबरण बनाउन पनि आग्रह गर्नुभएको थियो ।
तत्कालिन भौतिक योजना मन्त्रालयबाट लमही क्षेत्रको पूर्वसंरचना योजना बनाउनु भएको थियो । टिक कन्सलर्ट प्रा.लि.बाट प्लानरको रुपमा भट्टराईले नक्साङकन गर्नुभएको थियो । नगर विकास समितिसंग अहिले पनि सुरक्षित रहेको उक्त नक्सामा डा बि.आ्र. भट्टराईको नाम उल्लेख छ । डा. भट्टराईका अनुसार इन्जिनिरीङ क्षेत्रमा आफुले बिआर भट्टराई उल्लेख गरेको बताउनुहुन्छ । उहाँको सुझाव नै लागु हुन नसकेको लमही नगर विकास समितिका पूर्व अध्यक्ष सुमन थारुले जानकारी दिनुभयो । उहाँले भन्नुभयो,‘उहाँको नक्सा त लमही नगरविकासले पछि पायो उहाँको सुझाव बर्षे पछी हेर्दापनि अहिले सान्दर्भिक लाग्छ,तर उक्त योजनालाई कार्यान्वयन गर्न सकिएन ।’ लमही नगर विकास समितिका सव इन्जिनियर तुलसीराम अर्यालले डा. भट्टराईको योजना अनुसारको काम हुन नसकेको स्विकार्नुभयो । उहाँले भन्नुभयो,“ उहाँले २०४५ सालमा बनाएको नक्सा हामी धेरै पछि मन्त्रालयमा भेटाएका हौ, बनाएरु राखिएको रहेछ उहाँका सुझाव र योजना अहिलेको समय अनुसार ज्यादै सान्दर्भिक छन ।”
जग्गा प्राप्तीको प्रक्रिया र पहिल्यै बस्ती बसिसकेको कारण पूरानो बजारलाई डा.बाबुरामको योजना अनुसार लग्न नसकिएको लमही नगर विकासको भनाइ छ । यस्तै बजारको उत्तरी क्षेत्रमा रहेको वन क्षेत्रका कारण पनि बजार फैलन सकेको छैन । यद्यपी लमही नगर विकासले वनको केही जग्गा ल्षिउन भने सफल भयो । लमही नगर विकासले नयाँ गूरुयोजना वनाएपछि जग्गालाई १५ वटा क्षेत्रमा विभाजन गरेर नेपाल सरकारबाट स्विकृत आधुनिक सहरको काम गराउने प्रयास जारी छ । चौध चरणमा गरी आठसय २३ घडेरी विक्री गरिएको छ भने दुइसय १७ घडेरी विक्री गर्न बाँकी छ । नगर विकास समितिले आफ्नो प्लानिङ क्षेत्रमा सडक बाहेक त्रिक्रेट मैदान,ब्यापरिक भवन बसपार्क लगायतको क्षेत्रमा गरी ४० करोड भन्दा बढीको लगानी गरेको छ ।
