टाउकोमा रुमाल । कम्मरमा पटुका र फ्रर्ग । सोनम विक भैलोका मारुले हुन् । टाउकोमा माला गुथेका मादले सुरेश विक । टोलीमा भट्याउन खप्पिस नविन पन्थी ।
कहिले चुटका । कहिले मेलो । संगीले गलोमा गलो थप्थे । मालिका गाउँपालिका ७ घमिर भानपोखराका बालबालिकाले देखाएको देउँसीभैलोले जो कसैलाई बालापनको प्यास मेटाउँथ्यो । उनीहरु गाउँका टोल बस्तीहरुमा तीन दिन देखि देउँसीभैलो खेलिरहेका छन् । टोलीमा १० जना छन् । सवैको उमेर १५ कटेको छैन् ।
उदेश्य नौलो हैन । संकलित पैसाले पुसे १५ मा खाजा खाने योजना उनीहरुको छ । पछिल्ला तीन बर्षदेखि रमाइलोकै लागि देउँसीभैलो खेल्दै आएको देउँसीभैलो टोलीका सदस्य आशिष पन्थीले बताए । नयाँ पुराना भाका सवै गाउँछन् । मादल बजाउनेसंग पनि देउँसीभैलोकै कला छ ।
उनीहरुसंग देउँसीभैलोको छुट्टै शिक्षा र अभ्यास छैन । यो पुर्वजको देखासिकीनै हो । ‘ठुलो टोलीका अरु खेलेको देखेको मात्रै हो, अरु आफैले सिकेका छौ,’पन्थीले भने,‘तीन बर्षदेखि खेल्न थालेकाले आफै राम्रो बन्दै गएको छ ।’ टोलीले गत बर्ष तीन हजार मात्रै जम्मा गरे । अहिले पनि त्यसकै वरिपरी रकम संकलन हुने आशा उनीहरुको छ।
गाउँमा एक घण्टा नाचेर पनि २० रुपैयाँ दिने र घरमा देउँसीभैलो खेल्दा खुसीभन्दा समस्या ठान्ने गरिएकाले यो संस्कृति र कलाप्रतिको उर्जा मर्न थालेको घमिरकै लोक सर्जक सन्तोष लम्सालले बताए । बसाइसराईले गाउँ रित्तिएका छन् । अहिले देउँसीभैलोमा पाको आवाज गाउँमा सुनिदैन । कला र संस्कृति पुरानो पुस्तासंगै सति गए ।
फाट्टफुट्ट रुपमा गाउँघरमा भेटिएका साना देउँसीभैलोले पनि प्रोत्साहन नपाएका कारण हराएर गएको इस्मा गाउँपालिका वडा नं ४ का वडाध्यक्ष गनुप्रसाद अधिकारीले बताए । केहि बर्ष पहिलेसम्म तिहारमा दैनिक चार÷पाँच समुहले देउँसीभलो देखाउने गरेको अनुभव अधिकारीसंग छ । अहिले दैनिक एक समुह पनि आउँदैनन् ।
आएपनि नेपाली मौलिकपनबाट टाढा रहेको देउँसीभैलो प्रस्तुत गर्ने गरिएको वडाध्यक्ष अधिकारीले बताए । इस्माका सुत्लो घर्तिले देवि बान्थे । उनका मित भक्ते खड्का र विरे गन्र्धव मारुनी थिए । टोलीका गुरु लिले गन्धर्व र मदले कृष्णे सार्की । बिने सार्की पुर्सुङ्गे थिए ।
भैलोका सवैजना अब्बल कलाकार हुन् । यी मध्येका कुनै जिवित छैनन् । उनीहरुको मृत्युपछि केहि बर्ष छोराहरुले यो संस्कृतिको संरक्षण गरे । अहिले पुरानो देउँसीभैलोका मारुने, पुर्सुङ्ग, मादले वा गाउने कला नयाँ पुस्तामा नपाइने दम बहादुर बस्नेतले बताए ।
