दिवाकर पोख्रेल
देउखुरी, जेठ १६ गते । दाङको राजपुर गाउँपालिकामा नदीजन्य पदार्थको अबैध उत्खनन् गरेको भन्दै गाउँपालिकाको कार्यालय घेराउ गरिएको छ । उत्खनन् अनुमतिको वाहना मात्रै गरेर दोहन गरिरहेको भन्दै आन्दोलनरत पक्षले निष्पक्ष छानवीनको माग समेत गेका छन् । दुइलाख घनमीटर भन्दा बढी गिट्टी बालुवा उत्खनन् गरेर क्रसर मार्फत बिक्री गरिएको आन्दोलन पक्षको आरोप छ ।
राजपुर गाउँपालिका बहुमुत कार्यपालिका सदस्यले आन्दोलनरत पक्षलाई समर्थन गरेको पाइएकाके छ । राजपु गाउँपालिका वडा नम्ब ६ का वडाअध्यक्ष श्यामवहादुर रोकाले अनुमति लिएको भन्दा ज्यादै धेरै मात्रामा उत्खनन् गर्ने र त्यसको राजश्व पनि नतिरेका कारण आफुहरुले विरोध जनाएको जानकारी दिनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “गाउँपालिका अध्यक्षकै मिलोमतोमा उत्खनन् गरेकाले अनुगमन गर्ने निकाय सम्म मौन छन्, पटक पटक जिल्ला प्रशासन समेत आग्रह गर्दा दोहन रोकिएको छैन ।”
राजपुर गाउँपालिका स्तरीय सयूक्त संघर्ष समीति गठन गरेर निरन्तर आन्दोलन गरिहेका छन् । संघर्ष समीतिका अध्यक्ष चक्र बहादुर खड्काले अनमुति दिएको बराबरको नदीजन्य पदार्थको मौज्दात(स्टक) समेत नभेटिएकाले रातरात प्रयोग स्थल सम्म पु¥याइने गरेको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “यो माथिल्लो तह सम्म मलोमतो देखियो,यसमा छानवीनको दायरा नल्याउँदा सम्म निरन्तर खवदारी गर्छौ ।”
यस विषयमा राजपुर गाउँपालिका अध्यक्ष शरद बुढाथोकीले अबैध उत्खनन्को नाममा गरिएको आन्दोलनको अर्थ नभएको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “यो उहाँहरुको विना आधारको आरोप हो, हामीले उत्खनन्को अनुमती पाएको क्षेत्रबाट मात्रै उत्खनन् गरेको हौ ।” पालिकाकै निगरानीमा उत्खनन् भएको र उक्त उत्खनन् बैधानिक भएको उहाँले बताउनुभयो । बढी उत्खनन् गरिएको भए क्रसर वा जम्मा गरेको ठाउँमा पुगेर मौज्दात मापन गर्न समेत उहाँले आग्रह गर्नुभयो ।
यस विषयमा जिल्ला समन्य समीतिका प्रमुख नित्यानन्द शर्माले आफुलाइृकुनै जानकारी नै नभएको बताउनुभयो । लामो समय सम्म अनुगमन गर्न नपाएकोले उत्खनन् कती भयो भन्ने विषयमा एकिन भन्न नसकिने उहाँले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो,“एक महिना भदा बढी भयो अनुगमन गर्न पाएका छैनौ, अब गुनासो आएपछि अनुगमनमा जान्छौ,“बढी उत्खनन् भएको पाएमा राजश्व वुझाउन र कावाही प्रक्रिया अघि बढाउन पालिकालाई निर्देशन दिन्छौ ।” जिल्ला समन्वय समीतिका प्रमुख शर्माले आफुहरुलाई नीतिगत धेरै अधिकार नभएको भन्दै अधिकार पालिकालाई भएकाले यस विषयमा पालिकाले नै सजगकता अपनाउनुपर्ने बताउनुभयो । जिल्ला प्रशासन कार्यालय उत्खनन्को विषयमा अगुगमन गर्ने बताएको छ । दाङका प्रमुख जिल्ला अधिकारी शुसिल बैधले एक महिना पहिले निवेदनउत्खनन् अबैध भयो भन्ने आसयको निवेदन आएको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो,“पहिले निवेदन पनि आयो जनगुनासो पनि आयो अब अनुगमन गर्ने प्रक्रिया अघि बढाउँछौ ।”
नदीजन्य पदार्थको उत्खनन्को विषयमा सरोकारवाला निकाय बेखबर जस्तो पाइन्छ । अनुगमन देखि राजश्व असुलीको जिम्मा पाएको गाउँपालिका कार्यालय माथि नै स्थानीयले आरोप लगाएपछि यस्को सत्यतथ्य छानवीनको बिकल्प छैन ।
मंगलबार दिनभर पालिकामा पुगेर स्थानियले नाराजुलस गरेका छन् । बाक्लो सुरक्षा व्यवस्था मिलाएका कारण अप्रिय घटना नभएपनि पालिकामा निनभर काम गर्ने बाताबरण थिएन । नदीजन्य पदार्थको उत्खनन्मा गाउँपालिका अध्यक्षकै मिलोमतो रहेको आन्दोलन पक्षको आरोप छ ।
